ครอง จันดาวงศ์ ผู้เป็นนักต่อสู้ทางการเมืองคนสำคัญของไทย
ภูมิหลัง: ครอง จันดาวงศ์ (พ.ศ. 2451 – พ.ศ. 2504) เป็น ครู และอดีตสมาชิกสภาผู้แทนราษฎร (ส.ส.) จังหวัดสกลนคร
บทบาทสำคัญ: เป็นนักเคลื่อนไหวและนักต่อสู้เพื่อประชาธิปไตย โดยมีบทบาทใน ขบวนการเสรีไทยสายอีสาน ในช่วงสงครามโลกครั้งที่สอง
อุดมการณ์: ท่านมีความเชื่อมั่นในระบอบประชาธิปไตย และต่อต้านการขูดรีดและระบอบเผด็จการอย่างเปิดเผย
วาระสุดท้าย: ในช่วงบั้นปลายชีวิต ครอง จันดาวงศ์ ถูกจับกุมและถูกประหารชีวิตด้วยการยิงเป็นชุดเมื่อวันที่ 31 พฤษภาคม พ.ศ. 2504 ที่อำเภอสว่างแดนดิน จังหวัดสกลนคร ภายใต้ มาตรา 17 ของรัฐบาล จอมพล สฤษดิ์ ธนะรัชต์ ในข้อหากบฏต่อความมั่นคงและมีการกระทำอันเป็นคอมมิวนิสต์
วลีที่กลายเป็นสัญลักษณ์ของการต่อสู้เพื่อประชาธิปไตยของท่านคือ "เผด็จการจงพินาศ ประชาธิปไตยจงเจริญ" (แม้จะมีการถกเถียงว่าวาทะนี้ถูกพูดจริงหรือไม่ แต่ก็กลายเป็นมรดกทางอุดมการณ์ที่สำคัญ)