วัฒนธรรมในทางกฎหมายและทางศาล เป็นมรดกสำคัญของชาติอย่างหนึ่งซึ่งได้วิวัฒนาการไปตามความเหมาะสมแก่ชีวิตและสังคมของยุคนั้น ๆ อย่างเช่นในศิลาจารึกพ่อขุนรามคำแหงมหาราช มีกล่าวถึงเรื่องขบวนการยุติธรรมไว้ว่า "ฯลฯ เจ้าเมืองบ่เอาจกอบในไพร่ลู่ทาง เพื่อนจูงวัวไปค้า ขี่ม้าไปขาย ใครจักใคร่ค้าช้าง ค้า ใครจักใคร่ค้าม้า ค้า ใครจักใคร่ค้าเงินค้าทองค้า ไพร่ฟ้าหน้าใส ลูกเจ้าลูกขุนผู้ใดแล้ล้มตายหายกว่า เหย้าเรือนพ่อเชื้อเสื้อค้ามันช้างขอ ลูกเมีย เยีย ข้าว ไพร่ฟ้าข้าไทย ป่าหมากป่าพลู พ่อเชื้อมันไว้แก่ลูกมันสิ้น ไพร่ฟ้า ลูกเจ้าลูกขุน ผิแลผิดแผกแสกว้างกัน สวนดูแท้แล้ จึ่งแล่งความแก่ข้าด้วยซื่อ บ่เข้าผู้ลักมักผู้ซ่อน ฯลฯ"